Το μάθημα παρακολουθεί την εξέλιξη της αστικοποίησης στις γνωστές πόλεις του ελληνικού και του ρωμαϊκού κόσμου, εκκινώντας από τις πόλεις της αρχαϊκής εποχής που ιδρύθηκαν με τον αποικισμό, υπό την επίδραση προτύπων της ανατολικής Μεσογείου. Η πολεοδομική σχεδίαση των αποικιών, που εξυπηρετούσε τις πρακτικές ανάγκες της νέας εγκατάστασης, ήταν καθοριστικής σημασίας για την παγίωση ενός κατανεμημένου σε ζώνες αστικού χώρου, συχνά πολύ νωρίτερα από την εμφάνιση αντιστοίχων διαδικασιών στις μητροπόλεις. Έμφαση θα δοθεί στη μελέτη της δημόσιας αρχιτεκτονικής στο πλαίσιο της οικοδομικής πολιτικής των τυράννων, ειδικά στα κοινωφελή οικοδομικά έργα που υλοποίησαν σε πόλεις του ελλαδικού χώρου (π.χ. Κόρινθο, Αθήνα, Σάμο), σε συνδυασμό με την απόδοση κολοσσιαίου μεγέθους στα ναϊκά κτίσματα της ίδιας περιόδου (π.χ. Ολυμπιείο Αθήνας, Ηραίο Σάμου). Θα οριοθετηθεί η πολιτική φυσιογνωμία της αρχαίας πόλης, η σφυρηλάτηση της ταυτότητας των πολιτών και η συλλογική προάσπιση του εδάφους. Οι πόλεις της αρχαϊκής και κλασικής εποχής βρίσκονται σε συνεκτική σχέση με την ευρύτερη γεωγραφική επικράτεια μέσω οδικών αξόνων, λιμένων, αγροτικών κωμών, και ιερών. Με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη εγκαινιάζονται νέα διοικητικά κτίρια στην Αθήνα, που αναδεικνύουν τον χώρο της Αγοράς ως κέντρο της ισονομίας, ενώ η εδαφική διαίρεση της Αττικής αντανακλά το νέο χωροταξικό ανάπτυγμα της δημοκρατίας. Κατά την κλασική εποχή καθιερώνεται από τον Ιππόδαμο το ορθογωνικό ρυμοτομικό σχέδιο (Πειραιάς, Μίλητος, Θούριοι, Ρόδος), το οποίο συστηματοποίησε εκ νέου τις λειτουργικές ανάγκες των πόλεων, ενώ πολύτιμες μαρτυρίες κατανόησής του αποτελούν οι πόλεις της Ολύνθου, της Κασσώπης και της Πριήνης. Οι νέες πόλεις που ιδρύονται στον ελληνιστικό κόσμο έχουν μεγαλύτερη έκταση και πληθυσμό και πολυπολιτισμικό χαρακτήρα. Το πλήθος των δημοσίων κτιρίων και η αίγλη των πολυτελών επαύλεων και των ανακτόρων καταδεικνύουν τη δύναμη του εκάστοτε μονάρχη, αλλά και των νέων εύπορων τάξεων, που αναδύονται στο νέο κοσμοπολίτικο περιβάλλον των βασιλείων. Μέσα από τις πολυπληθείς ρωμαϊκές πόλεις γίνεται η μετάβαση στις πόλεις της ύστερης αρχαιότητας (βλ. Κωνσταντινούπολη), στις οποίες παρατηρείται η πρόκληση της συνέχειας των υπαρχουσών δομών και η εμφανής διαφοροποίηση, ως αποτέλεσμα μιας νέας πολιτισμικής αντίληψης. Στο μάθημα θα μελετηθεί η αρχαία ελληνική κατοικία, καθώς και βασικοί κτιριακοί τύποι της κλασικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής πόλης. Θα εξεταστούν ως μελέτες περίπτωσης ιστορικής τοπογραφίας η πόλη των Αθηνών, η Πριήνη, η Έφεσος, και η Ρώμη, ενώ θα μελετηθούν κατά περίπτωση και άλλες σημαντικές πόλεις του ελλαδικού χώρου, της Μεγάλης Ελλάδας και της Μ. Ασίας (π.χ. Δήλος, Πομπηία, Αφροδισιάδα), με την αξιοποίηση των ιστορικών πηγών και των ανασκαφικών δεδομένων. Το μάθημα θα ολοκληρωθεί με μία αναφορά στην αναβίωση του ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος στον ευρωπαϊκό και ελληνικό Νεοκλασικισμό και με την επιρροή που θα μπορούσε να ασκήσει στη σημερινή κοινωνική οργάνωση μέσα από τη μελέτη της αρχαίας πόλης και της αστικοποίησης της αρχαιότητας.